İngiltere, Kanada, Avustralya ve Portekiz 21 Eylül günü Filistin devletini tanıdıklarını ilan ettiler.
Fransa ve Belçika da bu karalarını 22 Eylül’de duyurdu.
Lüksemburg, Andorra, San Marino ve Malta’nın da Filistin’i devlet olarak tanıması bekleniyor.
Gazze’de ikinci yıllına yaklaşan savaşta gelinen noktada Avrupa ülkelerinin çoğu artık Filistin’i devlet olarak tanıyor.
Almanya, İtalya, Danimarka, Yunanistan AB içinde tanıma kararı almayan ülkeler.
Son açıklamalar sonrası, BM üyeleri arasında tanıma oranı yüzde 80’e ulaştı.
İsrail ise duyuruları kınadı. Başbakan Binyamin Netanyahu, Hamas’ın 7 Ekim 2023’te İsrail’e düzenlediği saldırının ardından bunun “terörü ödüllendirdiğini” söyledi.
Başlıca müttefiki ABD de İsrail ile aynı çizgide.
İngiltere Dışişleri Bakanı Yvette Cooper, Filistin devletini tanımasına misilleme olarak İsrail’e Batı Şeria’nın bazı bölgelerini ilhak etmemesi konusunda uyarıda bulunduğunu söyledi.
Filistin’i devlet olarak tanıma konusunda diğer Avrupalı müttefiklerinin izinden gitmeyeceğini açıklayan Almanya da İsrail’in Filistin topraklarını ilhak etmemesi yönünde benzer bir uyarı yaptı.
Yaklaşık bir yıl önce, İspanya, Norveç, İrlanda, Slovenya ve Ermenistan Filistin’i devlet olarak tanıyan ülkeler listesine dahil olmuştu.
‘İki devletli çözüm ihtimalini canlı tutmak için’
İngiltere Başbakanı Kier Starmer, X platformunda yayımladığı video mesajında “Ortadoğu’da büyüyen dehşet karşısında, barış ve iki devletli çözüm ihtimalini canlı tutmak için harekete geçiyoruz. Bu yaşayabilir bir Filistin devletinin yanında güvenli bir İsrail demek ve şu an ikisine de sahip değiliz” dedi.
Daha sonra Filistin devletinin “tanınma zamanının geldiğini” vurgulayan Starmer, “Dolayısıyla bugün barış ve iki devletli çözüm umudunu canlandırmak için bu büyük ülkenin başbakanı olarak Birleşik Krallık’ın resmen Filistin devletini tanıdığını net bir şekilde duyuruyorum” dedi.
Starmer ayrıca bunun “Hamas için bir ödül olmadığını” çünkü ilanın aynı zamanda “Hamas’ın geleceğinde, hükümette ve güvenlikte bir rolü olmayacağı anlamına geldiğini” vurguladı.
Kanada da Filistin devletini tanıyan ilk G-7 üyesi ülke oldu.
Kanada Başbakanı Mark Carney “Kanada Filistin devletini tanıyor” dedi.
Carney X paylaşımında “hem Filistin devleti hem de İsrail devleti için barış dolu bir gelecek vaadini gerçekleştirmek için ortaklığımızı sunuyoruz” ifadelerini kullandı.
Avustralya da Kanada’nın hemen ardından tanıma duyurusu yaptı.
Portekiz Dışişleri Bakanı Paulo Rangel da 21 Eylül Pazar günü ülkesinin Filistin devletini tanıdığını ilan etti.
Fransa, Gazze Şeridi’ndeki savaşın durma belirtisi göstermemesiyle birlikte Filistin’i tanıma konusunda politika değişikliğine hazırlandığını açıklayan ilk ülkelerden biriydi.
‘Tarihi bir gün’
Devlet olarak tanınma kararları Filistinli liderler tarafından memnuniyetle karşılandı.
Filistin Yönetimi’nin ana gövdesini oluşturan El Fetih’in üst düzey temsilcisi Sabri Saydam pazar günü için “kesinlikle tarihi bir gün” ifadesini kullandı.
BBC muhabiri Tom Bennett’e konuşan Saydam, tanınmayı “Filistin halkına duyulan güvenin bir göstergesi” olarak nitelendirdi.
Filistin’i bir devlet olarak tanımaya karar veren ülkeler, bu adımın İsrail ile Filistinliler arasında barış görüşmelerinin gelişmesine yardımcı olacağını söylüyor.
İsrail, Filistin’in bir devlet olarak tanınmasına kesin olarak karşı duruyor ve böyle bir devletin “İsrail’in varlığına tehdit olacağını” iddia ediyor.
Filistin’i devlet olarak tanımak sembolik bir jest olarak görülse de sınırların nasıl ve başkentin nerede olacağı gibi bazı somut açıları da var.
Filistin’i devlet olarak tanıyanlar ve tanımayanlar
AFP haber ajansı, 193 BM üyesi ülkeden 151’inin Filistin’i devlet olarak tanıdığını bildiriyor.
Bunların arasında BM’deki 22 üyeli Arap Grubu, 57 ülkeli İslam İşbirliği Teşkilatı ve 120 üyeli Bağlantısızlar Hareketinden ülkeler de bulunuyor.
Türkiye, 15 Kasım 1988’de sürgünde ilan edilen Filistin Devleti’ni ilk gün tanıyan ülkeler arasında.
40’ın üzerinde ülke ise Filistin’i henüz devlet olarak tanımıyor.
Bunlar arasında ABD, Almanya, Hollanda, İtalya, Finlandiya, Danimarka, İsviçre, Yunanistan, Japonya, Güney Kore, Myanmar, Eritre, Tayvan, Yeni Zelanda, Panama, Kamerun gibi ülkeler var.
Filistin’i tanımayanların ‘gerekçesi’ ne?
Filistin’i bir devlet olarak tanımayan ülkeler, bu tutumları genellikle “İsrail’le müzakere sonucu varılmış bir anlaşmanın olmamasıyla” açıklıyor.
LSE’den Prof. Fawaz Gerges, “ABD Filistin devletinin kurulmasını sözde destekler gibi yapmasına rağmen, İsrail ile Filistin arasındaki doğrudan müzakerelerde ısrarcı olarak, aslında İsrail’e Filistin’in özerkliğini veto etme hakkı tanıyor” diyor.
1990’larda başlayan barış görüşmelerinde iki devletli çözüm bir hedef olarak belirlendi. Buna göre İsrailliler ve Filistinliler iki ülke olarak yola devam edebilecekti.
Ancak 2000’lerde görüşmeler yavaşladı ve 2014’te durma noktasına geldi.
Sınırlar, Filistin devletinin yapısı, Kudüs’ün statüsü ve 1948-49 savaşı sonrası Filistinli sığınmacıların akıbeti gibi zorlu konular masada çözümsüz kaldı.
İsrail, Filistin’in BM üyeliği talebinin kesin olarak karşısında duruyor.
İsrail’in BM Büyükelçisi Gilad Erdan, bugün bu talebin onaylanmasının “7 Ekim’deki Hamas saldırıları sonrası terörü ödüllendirmek olacağını” söyledi.
İsrail’in müttefiki ülkeler, Filistin’i devlet olarak tanımaları halinde ilişkilerinin zedeleneceğini biliyorlar.
İsrail’in destekçisi konumundaki kimi ülkeler, Filistin’in 1933 Montevideo Sözleşmesi’nde belirlenen devlet olma kriterlerini karşılamadığını ileri sürüyor.
Filistinliler BM’de nasıl temsil ediliyor?
2011 yılında Filistin BM’ye tam üye olmak için başvuru yaptı. Ancak bu başvuru BM Güvenli Konseyi’nde gerekli desteği alamayarak oylamaya sunulmadı.
2012’de ise BM Genel Kurulu’nda yapılan oylamada Filistin Yönetimi’nin üye olmayan gözlemci devlet statüsü başvurusu kabul edildi.
Bu statü, Filistin’e Genel Kurul’daki tartışmalara katılma hakkı tanıyor. Ancak Filistin Yönetimi’nin oy hakkı bulunmuyor.
2012’de hem Batı Şeria hem de Gazze Şeridi’nde memnuniyetle karşılanan bu kararla, Filistinlilerin diğer uluslararası örgütlere katılmasının da önü açıldı. Bunlar arasında Uluslararası Ceza Mahkemesi de var.
Washington’daki Orta Doğu Enstitüsü’nden Khaled Elgindy, “BM’ye tam üye olmak Filistinlilerin diplomatik kademesini yükseltebilir ve tasarı sunma, Genel Kurul’da oy hakkı gibi hakların önünü açabilir. Ancak bunların hiçbiri iki devletli çözümü getirmez. Bu yalnızca İsrail işgalinin bitmesiyle gerçekleşebilir” yorumunu yapıyor.
SOAS Londra Üniversitesi’nde kalkınma çalışmaları profesörü olarak çalışan Gilbert Achcar, BM’ye tam üyeliğin sembolik bir zafer olarak kalacağını kaydediyor. Achcar, “güçsüz bir Filistin Yönetimi” ve işgal edilen bölgelerin varlığı altında “bağımsız ve egemen bir Filistin devletinin hala çok uzak olacağını” savunuyor.
