Kürt Çalışmaları Merkezi Genel Müdürü Reha Ruhavioğlu, çözüm süreci hakkında şu değerlendirmede bulundu: “Yani her 5 Kürt’ten 4’ü bu sürece destek veriyor. Ancak bu, onların çok inandıkları anlamına gelmiyor. Neden destek veriyorlar? Çünkü kendilerine oy verdikleri kişiler, yani onları temsil eden partiler bu süreci yürütüyor. Yani Demirtaş, DEM Parti, Abdullah Öcalan ve benzeri. Bu grup, bu süreci yürüttüğü için onlar da destek veriyor. İkincisi, Türkiye Kürtleri savaştan yoruldu. Devlet ile Kürtler arasındaki ilişkilerin silahsız, siyasi ve sivil yollarla olmasını istiyorlar” dedi.
Rûdaw Araştırma Merkezi, Kürdistan’ın başkenti Erbil’de “Türkiye’nin Zor Kazanılan Barışı” başlıklı bir çalıştay düzenledi.
Çalıştayın katılımcılarından biri de Reha Ruhavioğlu oldu. Ruhavioğlu, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) kurulan Milli Birlik, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu’nun çalışmaları ile Kürt ve Türklerin çözüm sürecindeki oranı hakkında Rûdaw muhabiri Horvan Rifet’in sorularını yanıtladı.
Ruhavioğlu ile yapılan röportaj şöyle:
Rûdaw: Barış süreci hakkında sorularımı soracağım. Süreç nereye kadar geldi? Şu anki durumu nasıl? Yani şimdiye kadar ulaştığı aşama nasıl?
Reha Ruhavioğlu: Konukseverliğiniz için teşekkür ederim. Biliyoruz ki Türkiye’deki bu süreç 10 aydır yürüyor. Bu 10 ayda şaşırtıcı bir şekilde, başlangıçta çok fazla insan yeni bir sürecin başlayacağına ve bu kadar güçlü ve tarihi adımlar atılacağına inanmıyordu. 10 ayda Bahçeli, Öcalan’ı çağrıda bulundu. Öcalan da örgütüne bir çağır yaptı. PKK silahları bırakma kararı verdi. Sembolik bir silah bırakma töreni de yapıldı ve silahlar yakıldı. En sonunda da Türkiye Parlamentosu’nda hükümete öneriler sunmak için hangi kanun ve yasaların sürecin ilerlemesi için gerekli olduğuna dair bir komisyon kuruldu.
Yani buna baktığımızda, bu 10 ayda önemli ve tarihi adımlar atıldı ve bugün süreç önemli bir aşamada. Evet, bazen duraklamalar oluyor, bazen gücü zayıflıyor, güçleniyor ama süreç yolunda ilerliyor ve iyileşmeye doğru gidiyor.
Rûdaw: Komisyonda İYİ Parti’nin üyeleri yok. Peki TBMM’deki komisyonun çalışmalarını nasıl görüyorsunuz?
Reha Ruhavioğlu: Komisyon 5-6 ay için kuruldu. Yani komisyon kurulurken böyle bir süre belirlendi. Devam edebilir de. Tabii ki karar kendilerine ait. Ama şimdiye kadar, komisyonun başlamasından bu yana bir ay oldu ve toplantılar yapıyor. Bu ayda komisyon bir şey yapmadı. Yani bir yasa önerisi yapmadı. Belki bu ayda komisyon ne yapacak? Araştırmacıları, akademisyenleri, eski siyasetçileri veya sivil toplum kuruluşlarını davet edecek ve onları dinleyecek.
Yani bu süreci nasıl görüyor? Kürt sorunu nasıl çözülür? Türkiye’de neyin değişmesi için önerileri neler? Şimdiye kadar diyebiliriz ki o süreç komisyonu milleti davet ediyor ve onları dinliyor, şimdiye kadar böyle gidiyor. Belki 15-20 gün daha bu tür toplantılar devam edecek. İhtimal ki iki ay tamamen hazırlık şeklinde geçer. Son 2-3 ayda muhtemelen öneriler üzerinde çalışacaklar ve tartışacaklar ki örneğin Türkiye için nasıl bir kanun gerekli, silahlarını bırakan ve Türkiye’ye dönenlere o kanunu çıkaralım. Yani o kanuna göre yargılansınlar. Yasal düzenleme gerekiyor. Aksi takdirde mevcut yasalara gereği işlem yapılırsa, silahlarını bırakanlar arasında Türkiye’ye dönen olursa, “örgütü üyesi” gerekçesiyle hapishaneye girecek. Biliyorsunuz dünyanın dışında, dünyada bu tür süreçler böyle yürümez. Yani eğer birkaç kişi gelip hapishaneye girerse, diğerleri silahlarını bırakmaz.
Bu nedenle muhtemelen öneriler yapacaklar. Dediğiniz gibi, parlamentodaki partilerden sadece bir parti, İYİ Parti o komisyonda değil. Onun dışında diğer partilerin hepsi komisyonda yer aldılar. Bu çok büyük bir fırsat çünkü şimdiye kadar parlamentoda yüzde 90’dan fazla destek alan hiçbir çözüm süreci olmadı. Bu istisnai bir şey ve bu sürecin başarısı için de iyi bir fırsat.
Rûdaw: İYİ Parti’nin karşı çıkışının çözüm süreci üzerinde olumsuz bir etkisi var mı?
Reha Ruhavioğlu: Şu anda parlamentonun içinde İYİ Parti, dışında da Zafer Partisi ve ırkçı partiler ile bazı faşist partiler var. Şu anda, birincisi, Kürtlerin muhatap olarak alınacağı bir sürece inançları yok. Kürtlerin devlet karşısında taraf olmasını ve muhatap alınmasını istemiyorlar. İkincisi, istemiyorlar, korkuyorlar ki eğer Kürtlere bir fırsat ve kazanım verirsen, bu Kürtlerin hak ve başka şeyler de istemesine neden olur. Bu nedenle de kendilerine güvenmediklerini söylüyor ve bu sürece destek vermiyorlar. Ama iyi olan şu ki, sürece karşı olan bu partiler, Türkiye’de hepsi bir araya geldiklerinde, oylarının oranı yüzde 10’dan fazla değil. Yani sürece karşı olanlar Türkler arasında yüzde 10’dan az. Gerçek şu ki, araştırma yaptığımızda, Kürt halkının bir kısmını bir tarafa koyduğumuzda, Türk halkına baktığımızda büyük bir kısım, yaklaşık yüzde 65-70’i sürece destek veriyor. Bir kısmı, yüzde 20-25’i belki anlamamıştır, yani sürece karşı değil ama biraz soruları var, endişeleri var. Yüzde 10-15’i de Türkler arasında sürece karşı olan halk var. Bu da bu sürecin ilerleyebilmesi için bir avantaj ve fırsat.
Rûdaw: Kürtler için ne gerekli ne yapılmalı ki bu sürecin Kürt davasına hizmet ettiğine, yani Kürt hakları, örneğin Kürtçe konuşma, Kürtçe eğitim gibi konularda işe yaradığına inansınlar? Ne yapılmalı?
Reha Ruhavioğlu: Şu anda, birincisi, Kürtler sürece destek veriyor.
Rûdaw: Yüzde kaç?
Reha Ruhavioğlu: Oranları yaklaşık yüzde 80. Yani her 5 Kürt’ten 4’ü bu sürece destek veriyor. Ama bu, çok inandıkları anlamına gelmiyor. Neden destek veriyorlar? Çünkü kendilerine oy verdikleri kişiler, yani onları temsil eden partiler bu süreci yürütüyor. Yani Demirtaş, DEM Parti, Abdullah Öcalan ve benzeri. Bu komisyon, bu süreci yürüttüğü için onlar da destek veriyor. İkincisi, Türkiye Kürtleri, savaştan yoruldu. Biliyorsunuz 2015’ten itibaren şehirlerde savaş başladı, şehirler harap oldu. Bu nedenle ve savaştan yoruldukları için, Devlet ile Kürtler arasındaki ilişkilerin silahsız, siyasi ve sivil yollarla olmasını istiyorlar. Bu nedenle de silahları sahadan çıkaracak bir sürece destek veriyorlar.
Sürecin yürütülme metodolojisi güvensizlik yaratıyor. Neden? Bu süreç 10 aydır yürüyor ve devlet diyor ki Kürtler silahları bıraktığında demokratik yolları onlara açacağız ve o yollar daha geniş olacak, haklarını siyasi ve demokratik yollarla elde edebilecekler, hakları için siyasi ve sivil mücadele yürütebilecekler. Görüyoruz ki, hâlâ birkaç Kürt şehrinde kayyum var, o kayyumlar kaldırılmadı. İkincisi, Selahattin Demirtaş gibi siyasi tutuklular ki devlet, Türkiye mahkemesi de, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de bu kişinin suçsuz hapiste olduğunu söyledi.
Onu çıkarmanız gerekiyor. Yani sadece Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi değil, Türkiye mahkemesi de böyle söylüyor, ama bu mahkeme kararına rağmen hâlâ hapiste. Yani Kürtler temsilcilerinin, liderlerinin hapiste olduğunu ve haksız hapiste olduğunu görüp çıkarmadıklarında, belediye başkanlıkları üzerinde kayyumlar var ve bunları kaldırmadıklarında, bu sürece nasıl güvenecekler?
Bu nedenle Kürtlerin endişeleri var. Yani Kürtler, evet sürece destek veriyoruz diyorlar, çünkü temsilcileri destek veriyor, taraf, muhatap, onlar da destek veriyor. Ama ümitleri ve inançları örneğin yüzde 80 ise, inançları daha az. Ne görmek istiyorlar? Yakın adımlar görmek istiyorlar. Selahattin Demirtaş ve siyasi tutukluların serbest bırakılmasını istiyorlar.
İkincisi, belediye başkanlıkları üzerine atanan kayyumların kaldırılmasını ve seçilen belediye başkanlarının işlerine dönmesini istiyorlar. Üçüncüsü, güvenlik içinde olmalarını sağlayacak, bir daha hiç kimsenin onları kolayca görevden alamayacağı bir kanun çıkmasını istiyorlar. Dördüncüsü, Kürtlerin en büyük talebi Kürtçe dil konusunda. Yüzde 80’den fazla Kürt, dilimizin eğitim sistemi içinde, devlet hizmetlerinde, Kürtlerin yaşadığı yerlerde Kürtçe de hizmet verilmesini söylüyor. Sadece Kurmanci değil, sadece Kürtçe değil, Türkçe ve Kürtçe birlikte verilsin ve kimlik, biliyorsunuz Türkiye yasalarında resmi olarak kimlik Kürtler tanınmıyor.
Kürtler, Türk olarak sayılıyor. Kürtler, Kürt olarak tanınmak istiyoruz diyorlar. Yani tutukluların serbest bırakılması, kayyumların kaldırılması, dilin tanınması ve kimliğin tanınması, statü, kimlik ve dil gerekiyor. En büyük talepler bunlar diyebiliriz. Evet, belediyelerde yetkilerinin daha fazla olmasını istiyorlar. Yani otonom veya federasyon diyemeyiz ama bir adem-i merkeziyetçilik istiyorlar. Yani seçilen belediye başkanlarının, hükümetin atadığı il valisinden daha güçlü, yetkilerinin ondan fazla olmasını istiyorlar. Bunu da istiyorlar ama bu uzun bir süreç.
Rûdaw: Eğer Kürtlerin talepleri karşılanırsa, barış süreci başarıya ulaşır mı?
Reha Ruhavioğlu: Zaten sürecin başarısı ve Kürtlerin talepleri birbirine bağlı. Nasıl? Yani eğer silah bırakma sürecini başarırsan ama Kürtlerin taleplerini tanımazsan, sorun silahsız kalır ama problem devam eder. Kürtlerin haklarını verip hareket “silah bırakmam” dediğinde de problem var. Bunlar ikisi birlikte bağlantılı. Zaten Kürtler bu sürecin gerçekleşmesi, demokratikleşme sürecine dönmesi ve Kürtlerin kolektif ve demokratik haklarının verilmesi ve Türkiye’de bir genişleme yaratması ümidiyle. Zaten biliyoruz bu savaş Türkiye’ye çok etkisi olan, Türkiye ekonomisine de etkisi olan bir durum. Ve şimdi Türkiye ekonomik bir kriz, kriz içinde. Eğer bu savaş çözülür ve Kürtler devlete sahip çıkarlarsa, yani haklarını elde edip gönüllü olarak devlete katılırlarsa, o zaman muhtemelen ekonomik sorunun ve diğer sorunların çözümü daha kolay olur.
Kaynak: Rudaw
